Author: Արփի Հարությունյան

Long long ago the animals had no tails or very small ones. One day the Lion asked all the animals to come to him to get good tails. It was cold that day and it was raining. The hare had only a short little tail but he did not like to go out and said to the other animals, “Please, bring me a tail. I can’t go anywhere when it rains.”

“What tail do you want to have?” the animals asked him.

“Oh, any tail will be good for me. But it must not be too long or too short.”

Some time later the animals came back and each animal had a beautiful tail. But nobody brought a tail for the hare.

I think that some of them forgot about the hare, some had no time, some could not find a good tail for the hare.

But I know this: if you must do something, don’t ask others to do it for you. Don’t forget about the hare with his short little tail!

Tail-պոչ

Hare-նապաստակ

Long-երկար

Short-կարճ

Forget-forgot-մոռանալ

Երկու փոքրիկ ձագիկ մի ծղնոտ գտանհասկը վրան: Հասկում շատ հատիկներ կային: Ձագիկները բռնեցին ծղնոտի ծայրից և սկսեցին քաշել մեկը իր կողմը, մյուսը իր: Ծղնոտը կտրվեց և ձագուկները վայր թափվեցին ոտնիվեր: Գող
ծիտը վրա հասավ և հասկը ճանկեց ու թռավ:

Վերլուծություն

կայն երկու փոքրիկ ձագիկ, մի օր նրանք ծղնոտ գտան, հասկը վրան: Այդ հասկում շատ հատիկներ կային:Այդ ձագիկները չուզեցին իրար զիճել, երկուսնել բռնեցին ծղնոտի ծայրից և սկսեցին քաշել մեկը իր կողմը, մյուսը իր: Ծղնոտը կտրվեց և ձագուկները վայր թափվեցին : իսկ գող
ծիտը վրա հասավ և հասկը ճանկեց ու թռավ գնաց:

Այս պատմվածքը մեզ սովորեցնում է որ պետք չէ կռվել ոչ մի բանի համար։ Փոխադարձ զիջումով, և համաձայնության գալով ավելի շատ բաների կհասնես, և ճիշտ որոշում կկայացն ես։ Կռվով ոչինչի չես հասնի, միշտ երկուսի կռվից օգտվում է երրորդը։

285. Տրված բայերի հրամայական ձևե՛րը կազմիր:
Օրինակ՝
գրել – գրի՛ր – գրեցե՛ք, աղալ – աղա՛ – աղացե՛ք:
2. Սիրել, -սիրի՛ր-սիրե՛ք
կանչել, -կանչի՛ր- կանչե՛ք
նկարել-նարի՛ր-նկարե՛ք
, լսել,-լսի՛ր-լսե՛ք
նստել, -նստի՛ր-նստե՛ք
կանգնել, -կանգնի՛ր-կանգնե՛ք
զանգել,-զանգի՛ր-զանգե՛ք
կապել,-կապի՛ր-կապե՛ք
փրկել, -փրկի՛ր-փրկե՛ք
, կոտրատել, -կոտրի՛ր-կոտրե՛ք

Բ.
Խաղալ,-խաղա՛-խաղացե՛ք
սողալ,-սողա՛-սողե՛ք
կարդալ,-կարդա՛-կարդացե՛ք
գնալ,-գնա՛-գնացե՛ք
մնալ,-մնա՛-մնացե՛ք
գոռալ-գոռա՛-գոռացե՛ք
286. Տրված բայերը հրամայակա՛ն դարձրու և Բ շարքի բայերի հրամայական ձևերով կազմիր նախադասություններ:
Ա. Հեռանալ,-հեռացի՛ր-հեռացե՛ք
վախենալ- վախեցի՛ր-վախեցե՛ք
հասնել,-հասի՛ր-հասե՛ք
թռչել,-թռչի՛ր-թռչե՛ք
կորչել, -կորչի՛ր-կորչե՛ք
փախչել-փախչի՛ր-փախչե՛ք

287 Հրամայի՛ր և արգելի՛ր (տե՛ս օրինակը): Կետադրությանն ուշադրությո՛ւն դարձրու:
Օրինակ՝
հավաքել – հավաքեցե՛ք կամ հավաքե՛ք – մի՛ հավաքեք:
Մաքրել – մաքրեցե՛ք – մի՜ մաքրեք:
Գնալ – գնացե՛ք – մի՜ գնաք կամ մի՜ գնացեք:
Հեռանալ – հեռացե՛ք – մի՛ հեռանաք կամ մի՛ հեռացեք:

Վճարել, -վճարի՛ր-վճարե՛ք-մի՛ վճարե՛ք
հաշվել, -հաշվի՛ր-հաշվե՛ք-մի՛ հաշվեք
հանել,-հանի՛ր-հանե՛ք-մի՛ հանեք
գումարել,-գումարի՛ր-գումարե՛ք-մի՛ գումարեք
գողանալ,-գողացի՛ր-գողացե՛ք-մի գողացե՛ք
բարձրանալ,-բարձրացի՛ր-բարձրացե՛ք-մի՛ բարձրացեք
խաղալ-խաղա՛-խաղացե՛ք-մի՛ խաղացեք
, խոսել,-խոսի՛ր-խոսացե՛ք -մի՛ խոսացեք
փորել, փորի՛ր-փորե՛ք-մի ՛փորեք
գիտենալ, գիտեցի՛ր-գիտեցե՛ք-մի՛գիտեցեք
մոտենալ-մոտեցի՛ր-մոտեցե՛ք-մի ՛մոտեցեք

288. Դպրոցում և տանը գործածվող հրամաններ (հրամայական նախադասություններ) գրի՛ր: Կետադրությանն ուշադրությո՛ւն դարձրու։

մի՛ խոսի՛ր
լսի՛ր դասը

Ժխտական խոնարհում

289. Նախադասությունները ժխտական դարձրո՛ւ։ Ինչի՞ միջոցով արեցիր:
Օրինակ՝
Նա երեկոյան բակում էր: – Նա երեկոյան բակում չէր:

Ձկների բնակարանը ծովն է:
Ձկների բնակարանը ծովը չէ

Առանց ջրի կյանք կա:
Առանց ջրի կյանք չկա:

Ճահճուտներում փարթամ խոտ ու հսկա ծառեր կան:
Ճահճուտներում փարթամ խոտ ու հսկա ծառեր չկան :

Առակագիր Կռիլովը երկար ժամանակ աշխատեց Պետերբուրգի
Առակագիր Կռիլովը երկար ժամանակ չաշխատեց Պետերբուրգի


290. Նախադասությունները ժխտական դարձրո՛ւ։ Ի՞նչ փոփոխություններ կատարեցիր:

Մարդը թափահարում է դրոշակը։ – Մարդը չի թափահարում՝ դրոշակը։

Խաչմերուկում շարժումը կառավարում է լուսակիրը:
Խաչմերուկում շարժումը չի կառավարում լուսակիր
:

Այդ լճի ջրերը սառչում են:
Այդ լճի ջրերը չի սառչում :

Նա իր երգը հորինել է ժողովրդի համար:
Նա իր երգը չի հորինել ժողովրդի համար:

Շունչը պահած մարդը կարողանում է ջրի տակ մի րոպեից ավելի
դիմանալ:
Շունչը պահած մարդը չի կարողանում ջրի տակ մի րոպեից ավելի
դիմանալ:

Նա հետաքրքրվում էր ամեն ինչով:
Նա չեր հետաքրքրվում ամեն ինչով:

Նրա հարցերի թիվը հիմա մեծացել է:
Նրա հարցերի թիվը հիմա չի մեծացել է:

Երկու գրքերն իրարից տարբերվում են։
Երկու գրքերն իրարից չեն տարբերվում ։

Բայը ցույց է տալիս գործողություն։ Բայի ուղիղ ձևերն ունեն – ել կամ -ալ վերջավորություն (խոսել, խաղալ):
Բայն ունի երեք դեմք` (I, II, III), և երկու թիվ (եզակի, հոգնակի), որոնք արտահայտվում են բայական համապատասխան վերջավորություններով կամ օժանդակ բայի ձևերով (եմ, ես, է, ենք, եք, են, էի, էիր, էր, էինք, էիք, էին):
Բայը կարող է ցույց տալ ներկայում կատարվող, անցյալում կատարված կամ դեռ չկատարված, կատարվելիք գործողություն։ Ըստ դրա էլ բայն ունի երեք ժամանակ` ներկա (գրում եմ), անցյալ (գրել եմ, գրեցի, գրում էի) և ապառնի (գրելու եմ, գրեմ, կգրեմ, պիտի գրեմ

His father is not watching TV at the moment. 2. He is sleeping because he is tired. 3. Pat is not cooking dinner at the moment. 4. She cooks dinner every Monday. 5. I am not drinking coffee now. 6. I am writing an English exercise. 7. I do not drink coffee in the evening. 8. I drink coffee in the morning. 9. Is your friend doing his homework now? 10. Does your friend go to school in the morning? 11. Look! The baby is sleeping. 12. The baby always sleeps after dinner. 13. My grandmother does not work. She is on pension. 14. My father is not sleeping now. He is working in the garden. 15. Does your sister  study at college? – No, she  goes to school.16. My cousin goes to school every day.17. My mother is not playing  the piano now. She plays  the piano in the morning.18.  When do you  listen  to the news on the radio?19. Who is making breakfast for you now?20. Are you reading  a magazine and  thinking  about your holidays at the moment?21. They are  good dancers but they do not go to discos very often.22. What is she  talking about right now?

Առաջադրանքներ

Բացատրի՛ր ընդգծված բառերը։

սովդաքար — վաճառական, առևտրական

ռոճիկ — աշխատավարձ

մերձիմահ — մահամերձ

վրդովվել — բարկանալ, զայրանալ

փեշակ — արհեստ

ծխատեր — քահանա, ով ղեկավարում է տվյալ թաղը, գյուղը

համքար — արհեստակից, նույն արհեստով զբաղվող մարդկանց խմբի անդամ

գործակատար — խանութի ծառայող, վաճառող

վաղ — շուտ

վախճանվել — մահանալ

հոգոցի վրա — գալ, այստեղ ՝ գնալ հոգեհանգստի

գանգատ — բողոք

Բնութագրի՛ր վաճառականին։

Իմ կարծիքով, վաճառականը անխիղճ էր: Նա խաբեբա էր, անկուշտ և ագահ: Նա չէր ցանկանում վճարել տղային, հաշվի չառնելով, որ նրա հայրը մահամերձ է:

Տեքստից առանձնացրո՛ւ վաճառականին բնութագրող հատվածները։

— Ի՜նչ հաշիվ, ի՜նչ Աստված, քեզ ուտացրել, խմացրել և փեշակ եմ սովորեցրել, էլ ի՞նչ ես ուզում, քեզ ոչ մի կոպեկ չեմ տալ, որտեղ ուզում ես գնա։

Թագավորը հարցնում է վաճառականին, թե՝ էլ ուրիշ ասելու ոչինչ չունե՞ս։

― Ոչինչ չունեմ, թող տանեն կախելու, դա ուզում էր ինձ կենդանի թաղել,― ասում է վաճառականը։

Տեքստից առանձնացրո՛ւ երիտասարդ գործակատարին բնութագրող տողերը։

բոլոր հարևանները շատ նախանձում են, որ այդ վաճառականն այսպիսի ճարպիկ գործակատար ունի, շատ են ցանկանում, որ այդ գյուղացու որդուն տանեն իրանց մոտ, չի հաջողվում, որդին ասում է, թե՝ իմ հոր խոսքը պետք է սրբությամբ կատարեմ, չնայած որ գրավոր պայման էլ չունին, որդին ազնիվ խոսքը գրավոր պայմանից ավելի է գերադասում։

Տղան լացակումած ասում է.

― Տե՛ր արքա, ես խղճում եմ նրա զավակներին, ես մտնում եմ նրանց դրության մեջ։ Նրա որդիքը պետք է լացեն, որ իրանց հորը կենդանի թաղում են։ Ես ոչ մի պահանջ չունեմ նրանից և հրաժարվում եմ մի որևէ վարձատրությունից։

Վերլուծի՛ր երիտասարդ գործակատարի արարքը։ Արդարացրո՛ւ նրան։

Առաջին հայացքից թվում է, որ տղան վատ արարք է կատարել: Բայց նա անելանելի դրության մեջ էր: Հայրը մահամերձ էր, նրան գումար էր պետք: Բայց վաճառականը չէր ցանկանում վճարել: Եվ տղան հասկացավ, որ վաճառականին ինչ — որ մեկը պետք է ստիպի վճարել: Եվ նա գնաց այդ քայլին: Եվ ժլատ վաճառականը թագավորի հրամանով իր ունեցվածքի կեսը տվեց տղային:

His father is not  watching  TV at the moment.

He is sleeping because he is  tired.

2. Pat is not cooking  dinner at the moment. She coos dinner every Monday.

3. I am not drinking  coffee now. I am writing an English exercise.

4. I do not  drink coffee in the evening. I  drink coffee in the morning.

5. Is your friend doing his homework now?

6. Does your friend  go to school in the morning?

7. Look! The baby is  sleeping.

8. The baby always  sleeps  after dinner.

9. My grandmother does not  work. She is on pension.

10. My father is not sleeping now. He is working  in the garden.

11. I usually get up at seven o’clock in the morning.

1250. Կատարել բազմապատկում.

ա.3/7 x 5/2 = 15/14

բ. 8/3 x 9/4 = 72/12 = 6

գ. 5/9 x 7/4 = 35/36

դ. 6/7 x 3/8 = 18/56 = 9/28

Ե) 2/9 x 6/17 = 4/51

Զ) 10/7 x 3/8 = 15/28

Է) 4/5 x 21/16 = 21/20

Ը) 15/14 x 5/3 = 25/14                                        

Թ) 12/17 x 31/27 = 124/153

Ժ) 56/39 x 13/8 = 7/3

Ժա) 25/25 x 69/70 = 69/70

Ժբ) 44/37 x 111/11 = 12

Ժգ) 55/90 x 16/33 = 5/15 = 1/3

ԺԴ) 18/29 x 36/17 = 648/493

ԺԵ) 54/23 x 25/36 = 75/46

ԺԶ) 45/21 x 63/81 = 15/9

• Կարդա’ ավանդությունը, դուրս գրի’ր ստեղծագործության գաղափարը արտահայտող մտքերը «բանալի և կողպեք» մեթոդով:

Այս դեպքին ներկա էին շատ մանուկներ և նայում էին նրանց կռվին։ Մանուկներից մեկը՝ մի աշխույժ և կայտառ երեխա, երբ տեսավ, որ դրանք դատաստանի են դիմում, նրանց հետևից կանչեց.

— Եզնատերը համրանա՛, եզնատերը համրանա՛։

Մանուկ-խանն այս ամենը գրել տվավ և հետո բոլորին երես առ երես բերելով՝ կարդաց ամենքի ցուցմունքները։ Սուտ վկաները սարսափի մեջ ընկան, ամանաթ ուրացողը ամոթահար եղավ։

• Բառարանի օգնությամբ բացատրի’ր անծանոթ բառերն ու դարձվածքները:

Համրանալ – լռել

Հարու – եղջերահարված

Բուն – հիմք, արմատ

Աղախնու – սոված

Խունկ – խունկ ծխելը

• Առանձնացրո’ւ բարբառային բառերը և դիտարկի’ր:

Համրանալ, Իշիդ կապը բռնի՛ր, մի կո՛ղմ քաշվիր․ եզս գիժ է, հարու կտա

• Ընդգծված բառերը փոխարինի’ր դրանց հոմանիշներով:

Հարու տալ – պոզահարել

Շահի – մանրադրամ

Խաշու – ջրալի կերակուր լոբով, մսով, ձավարով և այլն

Խուրջին – ուսին կամ գրաստի վրա դնելու, բրդից գործված երկաչքանի տոպրակ

Փառաշ (ֆարրաշ) – արքունիքի ստորին պաշտոնյա Վերլուծի’ր ընդգծված տողերը և վերլուծությունդ հրապարակիր քո բլոգում:

• Դուրս գրի’ր Մանուկ-խանի հնարամտությունը բնորոշող հատվածները:

Այս դեպքին ներկա էին շատ մանուկներ և նայում էին նրանց կռվին։ Մանուկներից մեկը՝ մի աշխույժ և կայտառ երեխա, երբ տեսավ, որ դրանք դատաստանի են դիմում, նրանց հետևից կանչեց.

— Եզնատերը համրանա՛, եզնատերը համրանա՛։

— Դո՛ւ ասա. ի՞նչ զորություն ուներ գոհարը,— հարցրեց վաճառականին։

— Իմ գոհարն այն զորությունն ուներ, որ ինչ դատարկ քսակում էլ դնեիր, իսկույն ոսկով կլցվեր,— պատասխանեց Ավագը։

— Շա՛տ բարի։ Իսկ դու ի՞նչ արիր այն գոհարը, հանձնեցի՞ր տիրոջը,— հարցրեց մեղադրվողին։

— Այո՛, հանձնել եմ,— պատասխանեց թազա հարուստը։

— Շա՛տ լավ, տարե՛ք սրան մի առանձին սենյակ և բերե՛ք վկաներից մեկին։

— Դու տեսա՞ր,— հարցրեց վկային,— որ այն մարդը այս մարդու կնոջը հանձնեց սրա ուղարկած ամանաթը։

— Այո՛,— պատասխանեց վկան։

— Ի՞նչ բան էր։

— Քար էր։

— Ի՞նչ ձև ուներ։

— Կլոր էր։

— Ի՞նչ գույնի քար էր։

— Սպիտակ։

— Ի՞նչ մեծություն ուներ։

— Ահա՛ այսչափ կլիներ,— ասաց նա՝ ցույց տալով իր ձեռքի բռունցքը։

— Թանա՛ք քսեցեք սրա ամբողջ բռունցքին, և նրանով թող դրոշմե թղթի վրա քարի մեծությունը։

Հրամանը կատարվեց։ Թազա հարուստը, սուտ վկաներ վարձելով՝ նրանց ասել էր, որ քար է եղել իր ստացածն ու տվածը, բայց մոռացել էր ասել, թե ինչպիսի՛ քար էր։

— Հիմա տարե՛ք սրան իր սենյակը և մյուս վկային բերե՛ք։

Մյուս վկան էլ ցույց տվավ, որ քարի մեծությունը մի թաթաչափ էր, ձևը տափակ էր, գույնը՝ սև։

Երրորդ վկան ցույց տվավ, որ քարի մեծությունը եղունգի չափ էր, գույնը՝ կարմիր, ձևը՝ քառանկյունի։

Մանուկ-խանն այս ամենը գրել տվավ և հետո բոլորին երես առ երես բերելով՝ կարդաց ամենքի ցուցմունքները։ Սուտ վկաները սարսափի մեջ ընկան, ամանաթ ուրացողը ամոթահար եղավ։

Բոլոր հանդիսականները միաձայն գոռացին.

— Կախեցե՜ք դրանց, կախեցե՜ք, խեղդեցե՜ք, սպանեցե՜ք։

— Սպասեցե՛ք,— ասաց Մանուկ-խանը և, դառնալով ուրացողին, ասաց.

— Այս րոպեիս ե՛տ դարձրու այս մարդի ապրանքը, և քեզ կազատեմ, եթե ոչ՝ կհրամայեմ, և իսկույն կգլխատեն քեզ։

Թագավորի մոտ գնալիս ուրացողը գոհարը տարել էր հետը, որ եթե բանը բացվի՝ ետ դարձնե։ Ծոցիցը հանեց գոհարը և տվավ Մանուկ-խանին։

• Արդարացրո’ւ և մեղադրի’ր իշատերին:

Ես արդարացնում եմ իշատիրոջը, որովհետև նա մեղավոր չէր, որ իր հետևից եզնատերն էր գնում սպանդանոց: Իշատերը ընդհամենը ուզում էր շուկա գնալ:

Ես մեղադրում եմ իշատերին, որովհետև նա չէր լսում եզնատերին և իր ուզածը պնդում: Նա իրպատիժը ստացավ:

• Մանրամասն նկարագրի’ր այն փողոցը, որտեղ տեղի ունեցավ միջադեպը:

Թիֆլիս քաղաքի մի փողոց էր, որտեղ կար շուկա և սպանդանոց:

• Բնութագրի’ր թագավորին` նրա դատավճիռը վերլուծելով:

Թագավորը իմանալով, որ իշատերը չլսեց եզնատերին արդարացրեց եզնատերին:

1. My working day begins at seven o’clock. I get up, switch on the radio and do my morning exercises. It  takes me fifteen minutes. At half past seven we have breakfast. My father andleave home at eight o’clock. He  takes a bus to his factory. My mother is a doctor, sheleaves home at nine o’clock. In the evening we gather in the living room. We watch TV and  talk.

2. My sister gets up at eight o’clock.

3. She is a schoolgirl. She goes to school in the afternoon.

4. Jane is fond of sports. She does her morning exercises every day.

5. For breakfast she has two eggs, a sandwich and a cup of tea.

6. After breakfast she goes to school.

7. It  takes him two hours to do her homework.

8. She speaks French well.