Category: Մայրենի 5րդ

285. Տրված բայերի հրամայական ձևե՛րը կազմիր:
Օրինակ՝
գրել – գրի՛ր – գրեցե՛ք, աղալ – աղա՛ – աղացե՛ք:
2. Սիրել, -սիրի՛ր-սիրե՛ք
կանչել, -կանչի՛ր- կանչե՛ք
նկարել-նարի՛ր-նկարե՛ք
, լսել,-լսի՛ր-լսե՛ք
նստել, -նստի՛ր-նստե՛ք
կանգնել, -կանգնի՛ր-կանգնե՛ք
զանգել,-զանգի՛ր-զանգե՛ք
կապել,-կապի՛ր-կապե՛ք
փրկել, -փրկի՛ր-փրկե՛ք
, կոտրատել, -կոտրի՛ր-կոտրե՛ք

Բ.
Խաղալ,-խաղա՛-խաղացե՛ք
սողալ,-սողա՛-սողե՛ք
կարդալ,-կարդա՛-կարդացե՛ք
գնալ,-գնա՛-գնացե՛ք
մնալ,-մնա՛-մնացե՛ք
գոռալ-գոռա՛-գոռացե՛ք
286. Տրված բայերը հրամայակա՛ն դարձրու և Բ շարքի բայերի հրամայական ձևերով կազմիր նախադասություններ:
Ա. Հեռանալ,-հեռացի՛ր-հեռացե՛ք
վախենալ- վախեցի՛ր-վախեցե՛ք
հասնել,-հասի՛ր-հասե՛ք
թռչել,-թռչի՛ր-թռչե՛ք
կորչել, -կորչի՛ր-կորչե՛ք
փախչել-փախչի՛ր-փախչե՛ք

287 Հրամայի՛ր և արգելի՛ր (տե՛ս օրինակը): Կետադրությանն ուշադրությո՛ւն դարձրու:
Օրինակ՝
հավաքել – հավաքեցե՛ք կամ հավաքե՛ք – մի՛ հավաքեք:
Մաքրել – մաքրեցե՛ք – մի՜ մաքրեք:
Գնալ – գնացե՛ք – մի՜ գնաք կամ մի՜ գնացեք:
Հեռանալ – հեռացե՛ք – մի՛ հեռանաք կամ մի՛ հեռացեք:

Վճարել, -վճարի՛ր-վճարե՛ք-մի՛ վճարե՛ք
հաշվել, -հաշվի՛ր-հաշվե՛ք-մի՛ հաշվեք
հանել,-հանի՛ր-հանե՛ք-մի՛ հանեք
գումարել,-գումարի՛ր-գումարե՛ք-մի՛ գումարեք
գողանալ,-գողացի՛ր-գողացե՛ք-մի գողացե՛ք
բարձրանալ,-բարձրացի՛ր-բարձրացե՛ք-մի՛ բարձրացեք
խաղալ-խաղա՛-խաղացե՛ք-մի՛ խաղացեք
, խոսել,-խոսի՛ր-խոսացե՛ք -մի՛ խոսացեք
փորել, փորի՛ր-փորե՛ք-մի ՛փորեք
գիտենալ, գիտեցի՛ր-գիտեցե՛ք-մի՛գիտեցեք
մոտենալ-մոտեցի՛ր-մոտեցե՛ք-մի ՛մոտեցեք

288. Դպրոցում և տանը գործածվող հրամաններ (հրամայական նախադասություններ) գրի՛ր: Կետադրությանն ուշադրությո՛ւն դարձրու։

մի՛ խոսի՛ր
լսի՛ր դասը

Ժխտական խոնարհում

289. Նախադասությունները ժխտական դարձրո՛ւ։ Ինչի՞ միջոցով արեցիր:
Օրինակ՝
Նա երեկոյան բակում էր: – Նա երեկոյան բակում չէր:

Ձկների բնակարանը ծովն է:
Ձկների բնակարանը ծովը չէ

Առանց ջրի կյանք կա:
Առանց ջրի կյանք չկա:

Ճահճուտներում փարթամ խոտ ու հսկա ծառեր կան:
Ճահճուտներում փարթամ խոտ ու հսկա ծառեր չկան :

Առակագիր Կռիլովը երկար ժամանակ աշխատեց Պետերբուրգի
Առակագիր Կռիլովը երկար ժամանակ չաշխատեց Պետերբուրգի


290. Նախադասությունները ժխտական դարձրո՛ւ։ Ի՞նչ փոփոխություններ կատարեցիր:

Մարդը թափահարում է դրոշակը։ – Մարդը չի թափահարում՝ դրոշակը։

Խաչմերուկում շարժումը կառավարում է լուսակիրը:
Խաչմերուկում շարժումը չի կառավարում լուսակիր
:

Այդ լճի ջրերը սառչում են:
Այդ լճի ջրերը չի սառչում :

Նա իր երգը հորինել է ժողովրդի համար:
Նա իր երգը չի հորինել ժողովրդի համար:

Շունչը պահած մարդը կարողանում է ջրի տակ մի րոպեից ավելի
դիմանալ:
Շունչը պահած մարդը չի կարողանում ջրի տակ մի րոպեից ավելի
դիմանալ:

Նա հետաքրքրվում էր ամեն ինչով:
Նա չեր հետաքրքրվում ամեն ինչով:

Նրա հարցերի թիվը հիմա մեծացել է:
Նրա հարցերի թիվը հիմա չի մեծացել է:

Երկու գրքերն իրարից տարբերվում են։
Երկու գրքերն իրարից չեն տարբերվում ։

Բայը ցույց է տալիս գործողություն։ Բայի ուղիղ ձևերն ունեն – ել կամ -ալ վերջավորություն (խոսել, խաղալ):
Բայն ունի երեք դեմք` (I, II, III), և երկու թիվ (եզակի, հոգնակի), որոնք արտահայտվում են բայական համապատասխան վերջավորություններով կամ օժանդակ բայի ձևերով (եմ, ես, է, ենք, եք, են, էի, էիր, էր, էինք, էիք, էին):
Բայը կարող է ցույց տալ ներկայում կատարվող, անցյալում կատարված կամ դեռ չկատարված, կատարվելիք գործողություն։ Ըստ դրա էլ բայն ունի երեք ժամանակ` ներկա (գրում եմ), անցյալ (գրել եմ, գրեցի, գրում էի) և ապառնի (գրելու եմ, գրեմ, կգրեմ, պիտի գրեմ

Առաջադրանքներ

Բացատրի՛ր ընդգծված բառերը։

սովդաքար — վաճառական, առևտրական

ռոճիկ — աշխատավարձ

մերձիմահ — մահամերձ

վրդովվել — բարկանալ, զայրանալ

փեշակ — արհեստ

ծխատեր — քահանա, ով ղեկավարում է տվյալ թաղը, գյուղը

համքար — արհեստակից, նույն արհեստով զբաղվող մարդկանց խմբի անդամ

գործակատար — խանութի ծառայող, վաճառող

վաղ — շուտ

վախճանվել — մահանալ

հոգոցի վրա — գալ, այստեղ ՝ գնալ հոգեհանգստի

գանգատ — բողոք

Բնութագրի՛ր վաճառականին։

Իմ կարծիքով, վաճառականը անխիղճ էր: Նա խաբեբա էր, անկուշտ և ագահ: Նա չէր ցանկանում վճարել տղային, հաշվի չառնելով, որ նրա հայրը մահամերձ է:

Տեքստից առանձնացրո՛ւ վաճառականին բնութագրող հատվածները։

— Ի՜նչ հաշիվ, ի՜նչ Աստված, քեզ ուտացրել, խմացրել և փեշակ եմ սովորեցրել, էլ ի՞նչ ես ուզում, քեզ ոչ մի կոպեկ չեմ տալ, որտեղ ուզում ես գնա։

Թագավորը հարցնում է վաճառականին, թե՝ էլ ուրիշ ասելու ոչինչ չունե՞ս։

― Ոչինչ չունեմ, թող տանեն կախելու, դա ուզում էր ինձ կենդանի թաղել,― ասում է վաճառականը։

Տեքստից առանձնացրո՛ւ երիտասարդ գործակատարին բնութագրող տողերը։

բոլոր հարևանները շատ նախանձում են, որ այդ վաճառականն այսպիսի ճարպիկ գործակատար ունի, շատ են ցանկանում, որ այդ գյուղացու որդուն տանեն իրանց մոտ, չի հաջողվում, որդին ասում է, թե՝ իմ հոր խոսքը պետք է սրբությամբ կատարեմ, չնայած որ գրավոր պայման էլ չունին, որդին ազնիվ խոսքը գրավոր պայմանից ավելի է գերադասում։

Տղան լացակումած ասում է.

― Տե՛ր արքա, ես խղճում եմ նրա զավակներին, ես մտնում եմ նրանց դրության մեջ։ Նրա որդիքը պետք է լացեն, որ իրանց հորը կենդանի թաղում են։ Ես ոչ մի պահանջ չունեմ նրանից և հրաժարվում եմ մի որևէ վարձատրությունից։

Վերլուծի՛ր երիտասարդ գործակատարի արարքը։ Արդարացրո՛ւ նրան։

Առաջին հայացքից թվում է, որ տղան վատ արարք է կատարել: Բայց նա անելանելի դրության մեջ էր: Հայրը մահամերձ էր, նրան գումար էր պետք: Բայց վաճառականը չէր ցանկանում վճարել: Եվ տղան հասկացավ, որ վաճառականին ինչ — որ մեկը պետք է ստիպի վճարել: Եվ նա գնաց այդ քայլին: Եվ ժլատ վաճառականը թագավորի հրամանով իր ունեցվածքի կեսը տվեց տղային:

• Կարդա’ ավանդությունը, դուրս գրի’ր ստեղծագործության գաղափարը արտահայտող մտքերը «բանալի և կողպեք» մեթոդով:

Այս դեպքին ներկա էին շատ մանուկներ և նայում էին նրանց կռվին։ Մանուկներից մեկը՝ մի աշխույժ և կայտառ երեխա, երբ տեսավ, որ դրանք դատաստանի են դիմում, նրանց հետևից կանչեց.

— Եզնատերը համրանա՛, եզնատերը համրանա՛։

Մանուկ-խանն այս ամենը գրել տվավ և հետո բոլորին երես առ երես բերելով՝ կարդաց ամենքի ցուցմունքները։ Սուտ վկաները սարսափի մեջ ընկան, ամանաթ ուրացողը ամոթահար եղավ։

• Բառարանի օգնությամբ բացատրի’ր անծանոթ բառերն ու դարձվածքները:

Համրանալ – լռել

Հարու – եղջերահարված

Բուն – հիմք, արմատ

Աղախնու – սոված

Խունկ – խունկ ծխելը

• Առանձնացրո’ւ բարբառային բառերը և դիտարկի’ր:

Համրանալ, Իշիդ կապը բռնի՛ր, մի կո՛ղմ քաշվիր․ եզս գիժ է, հարու կտա

• Ընդգծված բառերը փոխարինի’ր դրանց հոմանիշներով:

Հարու տալ – պոզահարել

Շահի – մանրադրամ

Խաշու – ջրալի կերակուր լոբով, մսով, ձավարով և այլն

Խուրջին – ուսին կամ գրաստի վրա դնելու, բրդից գործված երկաչքանի տոպրակ

Փառաշ (ֆարրաշ) – արքունիքի ստորին պաշտոնյա Վերլուծի’ր ընդգծված տողերը և վերլուծությունդ հրապարակիր քո բլոգում:

• Դուրս գրի’ր Մանուկ-խանի հնարամտությունը բնորոշող հատվածները:

Այս դեպքին ներկա էին շատ մանուկներ և նայում էին նրանց կռվին։ Մանուկներից մեկը՝ մի աշխույժ և կայտառ երեխա, երբ տեսավ, որ դրանք դատաստանի են դիմում, նրանց հետևից կանչեց.

— Եզնատերը համրանա՛, եզնատերը համրանա՛։

— Դո՛ւ ասա. ի՞նչ զորություն ուներ գոհարը,— հարցրեց վաճառականին։

— Իմ գոհարն այն զորությունն ուներ, որ ինչ դատարկ քսակում էլ դնեիր, իսկույն ոսկով կլցվեր,— պատասխանեց Ավագը։

— Շա՛տ բարի։ Իսկ դու ի՞նչ արիր այն գոհարը, հանձնեցի՞ր տիրոջը,— հարցրեց մեղադրվողին։

— Այո՛, հանձնել եմ,— պատասխանեց թազա հարուստը։

— Շա՛տ լավ, տարե՛ք սրան մի առանձին սենյակ և բերե՛ք վկաներից մեկին։

— Դու տեսա՞ր,— հարցրեց վկային,— որ այն մարդը այս մարդու կնոջը հանձնեց սրա ուղարկած ամանաթը։

— Այո՛,— պատասխանեց վկան։

— Ի՞նչ բան էր։

— Քար էր։

— Ի՞նչ ձև ուներ։

— Կլոր էր։

— Ի՞նչ գույնի քար էր։

— Սպիտակ։

— Ի՞նչ մեծություն ուներ։

— Ահա՛ այսչափ կլիներ,— ասաց նա՝ ցույց տալով իր ձեռքի բռունցքը։

— Թանա՛ք քսեցեք սրա ամբողջ բռունցքին, և նրանով թող դրոշմե թղթի վրա քարի մեծությունը։

Հրամանը կատարվեց։ Թազա հարուստը, սուտ վկաներ վարձելով՝ նրանց ասել էր, որ քար է եղել իր ստացածն ու տվածը, բայց մոռացել էր ասել, թե ինչպիսի՛ քար էր։

— Հիմա տարե՛ք սրան իր սենյակը և մյուս վկային բերե՛ք։

Մյուս վկան էլ ցույց տվավ, որ քարի մեծությունը մի թաթաչափ էր, ձևը տափակ էր, գույնը՝ սև։

Երրորդ վկան ցույց տվավ, որ քարի մեծությունը եղունգի չափ էր, գույնը՝ կարմիր, ձևը՝ քառանկյունի։

Մանուկ-խանն այս ամենը գրել տվավ և հետո բոլորին երես առ երես բերելով՝ կարդաց ամենքի ցուցմունքները։ Սուտ վկաները սարսափի մեջ ընկան, ամանաթ ուրացողը ամոթահար եղավ։

Բոլոր հանդիսականները միաձայն գոռացին.

— Կախեցե՜ք դրանց, կախեցե՜ք, խեղդեցե՜ք, սպանեցե՜ք։

— Սպասեցե՛ք,— ասաց Մանուկ-խանը և, դառնալով ուրացողին, ասաց.

— Այս րոպեիս ե՛տ դարձրու այս մարդի ապրանքը, և քեզ կազատեմ, եթե ոչ՝ կհրամայեմ, և իսկույն կգլխատեն քեզ։

Թագավորի մոտ գնալիս ուրացողը գոհարը տարել էր հետը, որ եթե բանը բացվի՝ ետ դարձնե։ Ծոցիցը հանեց գոհարը և տվավ Մանուկ-խանին։

• Արդարացրո’ւ և մեղադրի’ր իշատերին:

Ես արդարացնում եմ իշատիրոջը, որովհետև նա մեղավոր չէր, որ իր հետևից եզնատերն էր գնում սպանդանոց: Իշատերը ընդհամենը ուզում էր շուկա գնալ:

Ես մեղադրում եմ իշատերին, որովհետև նա չէր լսում եզնատերին և իր ուզածը պնդում: Նա իրպատիժը ստացավ:

• Մանրամասն նկարագրի’ր այն փողոցը, որտեղ տեղի ունեցավ միջադեպը:

Թիֆլիս քաղաքի մի փողոց էր, որտեղ կար շուկա և սպանդանոց:

• Բնութագրի’ր թագավորին` նրա դատավճիռը վերլուծելով:

Թագավորը իմանալով, որ իշատերը չլսեց եզնատերին արդարացրեց եզնատերին:

Բլոգիդ «Իմ գրադարանը» բաժնում կարդացածդ գրքի (գրքերի) մասին պատմելիս  անպայման նշի՛ր  բաժինը:

Ալիսը հրաշքների աշխարհում

Ի՞նչ գիրք ես կարդում(վերնագիրը, հեղինակի անունը):

Լուիս Քերոլ Ալիսա հրաշքների աշխարհում

Քեզ դուր եկած ամենահետաքրքիր հատվածը կամ արտահայտությունը:

ինձ դուր եկավ երբ ձուկ փոստատարը թագավորական

Առանձնացրո՛ւ հերոսներին, նկարագրի՛ր և բնութագրի՛ր նրանց:

Ալիսը, ողջամիտ բարի ու հետաքրքրասեր աղջնակ է։ Յոթնոցը հինգնոցը իր մեղավորությունը ուրիշի վրա գցող հետաքրքրասեր աշխատասեր են։

Գրի՛ր կարծիք կարդացածդ գրքի մասին: Ալիսա հրաշքների աշխարհում շատ ֆանտաստիկ հետաքրքիր ուսուցողական գիրք էր։ ես խորհուրդ կտավ կարդալ այդ գիրքը։

Կարդացածդ գիրքը ներկայացրո՛ւ  ռադիոնութի կամ տեսանյութի միջոցով:

Լուիս Քերոլի «Ալիսը Հրաշքների աշխար- հում» վիպակը վիկտորյան մանկագրության ամենահայտնի հրաշապատում երկն է: Պատ- մության հերոսուհին՝ Ալիսը, ողջամիտ ու հետաքրքրասեր աղջնակ է, որ հեղինակի «կամքով» հայտնվում է զարմանալի անրջային մի աշխարհում՝ խոսող գազան- ների ու փետրավորների, շնչավորված թղթե զինվորիկների ստորգետնյա թագավորու- թյունում: Այստեղ ամեն ինչ սովորականից տարբեր է, արտառոց. հերոսուհուն ծանոթ խաղերի կանոններն անգամ գլխիվայր են շրջված:

Ալիսը պատրաստակամորեն ենթարկ- վում է մի շարք կերպարանափոխու– թյունների, որպեսզի ի վերջո կատարվի իր նվիրական ցանկությունը՝ հայտնվի երազային աշխարհի սքանչելի պարտեզում:

Լուիս Քերոլի անմոռանալի վիպակը միաժամանակ հեքիաթ է և խաղ. պատմու- թյան հերոսներից շատերը խաղաթղթեր են: Մինչ պատմության թղթեղեն հերոսները վարում են իրենց արտառոց, բայց որոշակի կանոններով ընթացող խաղը, Քերոլ հեղի- նակը հետևում է նրանց վիպական ժաման- ցին՝ անձամբ տրվելով զանազան բառախա- ղերի: Խաղի գլխավոր կանոնը տրամաբա- նության բացարձակ հերքումն է, լեզվական արկածախնդրությունը:

210․Հարցում արտահայտող բառը տրված բառերով կամ նրանցով կազմված բառակապակցություններո՛վ փոխարինիր։ Տրված բառերից ո՞րը ի՛նչ ձևով գրեցիր։
Գիրքը որտե՞ղ է։

Պայուսակ, գրադարակ, հեռուստացույց, պահարան, սեղան, ձեռք, աթոռ, լիճ։
Գիրքը պայուսակում է։
Գիրքը գրադարակում է։
Գիրքը հեռուստացույցին է։
Գիրքը պահարանում է։
Գիրքը սեղանին է։
Գիրքը ձեռքում է։
Գիրքը աթոռի վրա է։

Գիրքը լճափում է։

211․ Բառակապակցություններ և նախադասություններ կազմի՛ր հարցում արտահայտող որտե՞ղ բառի փոխարեն տրված գոյականները գրելով։ Տրված բառերից ո՞րը ի՛նչ ձևով գրեցիր։
Որտե՞ղ լինել։
Երեխան որտե՞ղ է։
Դպրոց, տուն, դասարան, բակ, փողոց, մանկապարտեզ։
Երեխան դպրոցում է։
Երեխան տանն է։
Երեխան դասարանում է։
Երեխան բակում է։
Երեխան փողոցում է։
Երեխան մանկապարտեզում է։
212․ Ընդգծված բառերը հականիշ բառակապակցություններով փոխարինի՛ր։
Ոգևորությամբ անել – հիասթափվածությամբ անել
համոզմունքով գործել – անսկզբունք գործել
ուրախությամբ դիմավորել – տխրությամբ դիմավորել
հուզմունքով սպասել – իմիջիալոց սպասել
եռանդով պաշտպանել – անեռանդ պաշտպանել
անհանգստությամբ մտածել – հանգստությամբ մտածել
213․ Ընդգծված բառերը նույնարմատ հականիշ բառերով փոխարինի՛ր։ Գոյականները ի՞նչ ձևով դրվեցին։
Օրինակ՝ անբեղ մարդ – բեղով մարդ
Անլուսամուտ սենյակ – լուսամուտով սենյակ
Անդուռ պահեստ – դռնով պահեստ
Անծխնելույզ վառարան – ծխնելույզով վառարան
Անդանակ մորթել – դանակով մորթել
Անշնհորք նստել – շնորհքով նստել
Անկարգ գնալ – կարգով գնալ
214․ Բառերի իմաստն արտահայտի՛ր հոմանիշ բառակապակցություններով։
Օրինակ՝
Օրենքով – ըստ օրենքի, օրենքի համաձայն, կամ համաձայն օրենքի։
Կարգադրությամբ – ըստ կարգադրության, կարգադրության համաձայն։

Նախասիրություններով – ըստ նախասիրությունների, նախասիրությունների համաձայն։
Որոշմամբ – ըստ որոշման, որոշման համաձայն, կամ համաձայն որոշման։
Պատասխաններով – ըստ պատասխանների, պատասխանների համաձայն։
Դիմումով –  ըստ դիմումի, դիմումի համաձայն, կամ համաձայն դիմումը։
Պատմածով – ըստ պատմածի, պատմածի համաձայն, կամ համաձայն պատմածի։
Խնդրանքով – ըստ խնդրանքի, խնդրանքի համաձայն, կամ համաձայն խնդրանքի։
215․ Փակագծի բառը պահանջվող ձևով գրի՛ր։
Օրինակ՝
Ներկը (վրձին) պատին էր քսում ու հիյացած նայում իր (արած)։
Ներկը վրձինով պատին էր քսում ու հիյացած նայում իր արածին։
Գերմանացի փիլիսոփա Կանտը ծնվել է (Քյոնիգսբերգ) Քյոնիգսբերգում և այնտեղ էլ ութսուն տարի հետո մահացել է։ Նա իր մտքով ընդգրկել է ոչ միայն Երկիր (մոլորակ) մոլորակը, այլև Արեգակնային (համակարգ) համակարգը և ողջ (տիեզերք) տիեզերքը։ Սակայն կյանքի (ընթացք) ընթացքում Կանտը, կարելի է ասել, դուրս չեկավ հայրենի (քաղաք) քաղաքից։ Նրա ամենահեռավոր ճամփորդությունը եղավ Պիլաու (գյուղ) գնալը, որը (Քյոնիգսբերգ) Քյոնիգսբերգից ընդամենը քառասունհինգ կիլոմետր էր հեռու։

196․ Հարցում արտահայտող փոխարեն տրված գոյակաները գրիր (դրանք ինչպե՞ս փոխվեցին)։

Այգում մի մարդ ինչո՞վ գործ էր անում։
Բահ, մկրատ, թիակ։

Այգում մի մարդ բահով գործ էր անում:

Այգում մի մարդ մկրատով գործ էր անում:

Այգում մի մարդ թիակով գործ էր անում:      

197. Հարցում արտահայտող բառի փոխարեն տրված գոյականները գրի՛ր (դրանք ինչպե՞ս փոխվեցին):

Հիանում էր ինչո՞վ:
Երգ, աշխարհ, ընկերներ, շարժումներ:

Հիանում էր երգով:

Հիանում էր աշխարհով:

Հիանում էր ընկերներով:

Հիանում էր շարժումներով:        

198. Տրված նախադասությունները լրացրո՛ւ դպրոց բառով՝ ուշադրություն դարձնելով վերջավորություններին:

Ամեն առավոտ դպրոց եմ գնում:
Մի մեքենա մոտեցավ մեր դպրոցին:
Այսօր Արան վերջինը դուրս եկավ դպրոցից:
Մեր դպրոցով բոլորս էլ հիանում ենք:
Ես ու քույրս սովորում ենք դպրոցում:

199․ Բառակապակցություններ կազմի՛ր հարցում արտահայտող բառի փոխարեն՝ տրված գոյականները  գրելով։ Բառերին ի՞նչ վերջավորություններ ավելացան։

Պառկել որտե՞ղ։

Ծովափ, մահճակալ, անդունդի եզր, գետի ափ, անտառի բացատ անկողին, հիվանդանոց:

Պառկել ծովափին,պառկել մահճակալին,պառկել անդունդի եզրին,պառկել գետի ափին,պառկել անտառում բացատին անկողնում,պառկել հիվանդանոցում:

200․ Բառակապակցություններ կազմ՛իր հարցում ահայտող բառի փոխարեն տրված գոյականները գրելով:

Ծանոթանալ ո՞ւմ հետ: Ծանոթանալ ինչի՞ն:
Մրցակից, կարծիք, տեսակետ, գիրք, մեքենա, աղջիկ, տղա զբոսաշրջիկ (կարող ես ուրիշ բառեր էլ գրել):

ծանոթանալ մրցակցի հետ ,ծանոթանալ կարծիքին,ծանոթանալ գրքին,ծանոթանալ մեքենային ծանոթանալ աղջկա հետ,ծանոթանալ տղայի հետ,ծանոթանալ զբոսաշրջիկի հետ:

201․ Բառակապակցություններ կազմիր՝ հարցում արտահայտող բառի փոխարեն գոյականները գրելով։

Սիրահարվել ու՞մ։ Սիրահարվել ինչի՞ն։

Սիրահարվել աղջկան, տղային, դերասանին:

Սիրահարվել բնության, արվեստին, ստեղծագոծությանը, քաղաքին:

Սիրել ո՞ւմ։ Սիրել ի՞նչ։

Սիրել մայրիկին, հայրիկին, տատիկին, պապիկին, հորեղբորը, մորեղբորը, քրոջը, եղբորը, ընկերոջը, ուսուցչին, հայրենիքին:

Սիրել մեքենա, գիրք, երաժշտություն, խաղեր, քաղցրավենիք, միրգ, եղանակ, հաղորդում:

202․

202. Հիվանդ, գազան բառերին ավելացրո՛ւ ի, ից, ներ, ով, ը վերջավորությունները և ստացված բառաձևերով նախադասություններ կազմիր:

Գազանի վանդակը կոտրվել է:

Այդ գազանից վախենում է ամբողջ աշխարը:

Գազանները կարող են ավերել ամբողջ աշխարհը:

Գազանով կարելի է մարդ սպանել:

Գազանը ունենում է իր անհատական վանդակը:

Հիվանդի գլուխը ցավում է:

Հիվանդից արյուն վերցրեցին:

Այդ սենյակի հիվանդները դիմացկուն են:

Այդ հիվանդով մարդիկ շատ էին հետաքրքրված:

Հիվանդը արդեն դուրս է գրվել հիվանդանոցից:

203. Կետերի փոխարեն գրի՛ր ածանց կամ վերջավորություն բառերը:

Երբ արմատին կամ բառին ածանց ենք ավելացնում, եղած իմաստը փոխվում է, և նոր բառ է ստացվում: Իսկ երբ վերջավորություն ենք ավելացնում, բառի արտահայտած իմաստը չի փոխվում, փոխվում է նրա ձևը՝ նախադասության մյուս բառերին կապվելու համար:
Վերջավորությունը բառ կազմող մասնիկ է: Ածանցը օգնում է, որ բառը խոuքի մեջ կապվի ուրիշ բառերի հետ:
Բառի հիմքը ածանցից առաջ եղած մասն է:

204․ Տրված բառերով կազմիր․
ա) ածանցավոր բառեր,
բ) բառաձևեր:
Ջուր, ձայն, ձեռք

Ջուր,ջրի,ջրին,ջրից,ջրով,ջրում:ջրային,անջուր,ջրոտ

Ձայն,ձայի,ձայնին,ձայնից,ձայնով,ձայնում:անձայն,ձայնային,ձայնավոր

ձեռք,ջեռքի,ձեռքին,ձեռքից,ձեռքով,ձեռքում:անձեռք,ձեռքով,ձեռներեց:

205․ Տրված բառախմբերը համեմատիր և խմբերից յուրաքանչյուրին փորձիր անուններ տալ։

Ա. Տղա, քար, սեղան:
Բ. Տղան, տղայի, տղային, տղայով, տղայից, քարը, քարին, քարից, քարով, քարում, սեղանը, սեղանի, սեղանին, սեղանից, սեղանով:

206. Անտառ բառը տարբեր ձևերով գործածելով՝ նախադասություններ կազմի՛ր:

Մեր տան մոտ կա անտառ:

Անտառի մոտ կար մի խրճիթ:

Անտառից հավաքած մորին շատ համեղ էր:

Անտառով գնում էինք դեպի Երևան:

Անտառում կային շատ օձեր:

Անտառին մոտ գտնվում էր տատիկիս տունը:

207․ Տրված բառերի բոլոր հնարավոր ձևերը գրի՛ր։

Պահարան, պահակ, խողովակներ, դարակներ։

Պահարան – պահարանից, պահարանը, պահարանները, պահարանում:

Պահակ – պահակից, պահակը, պահակները, պահակային, պահակակետ, պահակատուն:

Խողովակներ – խողովակները, խողովակը, խողովակով, խողովակից, խողովակում:

Դարակներ – դարակները, դարակներից, դարակը, դարակներով, դարակում:

208․ Կետերի փոխարեն գրի՛ր գրիչ, բույն, ծով, բառերի ձևերը։ Բոլոր բառերի նման ձևերը խմբավորի՛ր։ Յուրաքանչյուր բառը քանի՞ ձև ունեցավ։

Իր  բույնն հյուսել էր մեր այգու ամենաբարձր ծառի վրա։

Չմոտենաս իմ բույնին, ձագուկներս հանկարծ կվախենան։

Ճուտը գլուխը բնից դուրս էր հանել ու սպասում էր մորը։

Այդ թռչունին իր ձագերով ու բնով կբերեմ, որ իմ այգում ապրի։

Ձագուկները կծկվել էին բնում ու վախեցած նայում էին։

Գիշերվա փոթորիկից հետո ծովը հանգստանում էր։

Մեքենան մոտենում էր ծովին, արդեն լսվում էր նրա շառաչը։

Որոշեց ծովից հեռու ապրել, որ մոռանա այդ դեպքը։

Փոթորկուն ծովով հիանում եմ, բայց և վախենում եմ լեռնացող ալիքներից։

Ամբողջ օրը լողում էր ծովում ու վերադառնալու մասին չէր մտածում։

Իմ գրիչը լավ չի գրում։

Ձեռքը գցեց ընկերոջ գրչին ու ծոցատետրում ինչ-որ բան նշեց։

Ամբողջ թանաքը գրիչից դուրս էր հոսել, ու պայուսակը տեղ-տեղ սևացրել։

Այդպիսի բաները սովորական գրիչով չեն գրում։

Բույն, բույնին, բնից, բնով, բնում – 5ձև

Ծովը, ծովին, ծովից, ծովում, ծովով – 5ձև

Գրիչը, գրչին, գրիչից, գրիչով – 4ձև

Գոյականի թիվը

186. Յուրաքանչյուր շարքի չորս բառերն ի՞նչ ընդհանրություն ունեն, որ նույն շարքի մի բառը չունի:
ա) Երաշտահավեր​բ) Մանուկներ​գ) Հատիկներ
     դեղձանիկներ​     երեխա​    կապիկներ
     վագրեր​​     պատանիներ​    ձագուկներ
     առյուծներ​     երիտասարդներ​    կանայք
     սիրամարգ​     մարդիկ​    տանտիկիններ

187. Տրված բառախմբերի տարբերությունը գտի՛ր ևբառախմբերն անվանի՛ր:

Ա. եզակի․
Շինարար, վարպետ, գեղեցկուհի, տարի, գիրք, տետր, գազան, վանդակ:

Բ. հոգնակի․ Շինարարներ, վարպետներ, գեղեցկուհիներ, տարիներ, գրքեր, տետրեր, գազաններ, վանդակներ:

188. Բառախմբերի կազմման օրինաչափությունը գտի՛ր և Բ խումբն ինքդ լրացրո՛ւ:

Ա. Սար, հայ, կաթիլ, ուսուցիչ, մայր, մատանի, տատ, կատու, թութակ, գրպան:
Բ. Սարեր, հայեր, կաթիլներ, ուսուցիչներ, մայրիկներ , մատանիներ, տատիկներ, կատուներ, թութակներ, գրպաններ

189. Տրված նախադասությունը կարդա՛ և հարցերինպատասխանի՛ր:
187 և 188-րդ վարժությունների Ա խմբերում եզակիթվով դրված գոյականներ են, իսկ Բ խմբերում նույնգոյականներն են՝ հոգնակի թվով:
1. Գոյականը քանի՞ թիվ ունի: երկու
2. Ի՞նչ է ցույց տալիս գոյականի եզակի թիվը (եզ – միակ, մեկ հատ):
3. Ի՞նչ է ցույց տսգիս գոյականի հոգնակի թիվը (հոգն- բազում, շատ):

190. Կազմի՛ր տրված գոյականների հոգնակին: Փորձի՛ր բացատրել, թե ո՞ր բառերին է -եր վերջավորություն ավելանում, ո՞ր բառերին՝ -ներ:

Ա. Ծառեր, ձայներ, հոտեր, քարեր, կովեր, արջեր, փունջեր, լուրեր, բառեր, բեղեր, հայեր, հայրեր,  ցեղեր, սիրտեր, գիրներ, սյուներ, պատեր, հույներ, ձուեր, սուրներ, քիթեր. քույր, մայր, ձեռք, ոտք, տատ, պապ:
Բ. Եղբայրներ, աթոռներ, պապիկներ, տատիկներ, գրպաններ, թութակներ, եղնիկներ, ոչխարներ,  սեղաններ, թռչուններ, մեքենաներ, բարեկամներ, աշակերտներ, մատյաններ, հեռախոսներ,  ծաղկավաճառներ. պանրագործարաններ:

191. Գրի՛ր, թե նախորդ առաջադրանքը կատարելիս
ա) ո՞ր բառերի մեջ երկու ն գրեցիր.պանրագործարաններ,գրպաններ,սեղաններ, թռչուններ
բ) ո՞ր բառերի մեջ հնչյուններ փոխվեցին:սիրտեր,

192. Տեքստի բոլոր գոյականները հոգնակի դարձրո՛ւ ևըստ անհրաժեշտության դրանցհամապատասխանեցրո՛ւ բայերը (գործողությունցույց տվող բառերը):

Հերթական ոլորանից հետո երևացին սրբավայրերը: Վերևում արձաններ են նստած: Արձանները կորցրել են գլուխները: Երկրաշարժները բազմիցս սասանել են այդ լեռների գագաթները, օտար բանակի զինվորները ձգտել են խորտակել իրեն անհասանելի ու թշնամական սրբավայրերը: Արձանները, բարձրաքանդակները ու գազանի կերպարանքները կերտված են հիանալի վարպետների կողմից

193. Տեքստում բոլոր գոյականները եզակի թվով են դրված: Որը պետք՝ հոգնակի դարձրո՛ւ:

Սֆինքսը մի սոսկալի հրեշ էր, որը կնոջ գլուխ ուներ, առյուծի մարմին, սուր ճանկեր, հզոր թևեր: Նա բնակություն էր հաստատել Թեբե քաղաքի մոտ և այնտեղ պիտի մնար, մինչև մի մարդիկ լուծեր նրա հանելուկը: Նա իր մոտից անցնող մարդկանց հանելուկ Էր առաջարկում, բայց ոչ ոք չէր կարողանում լուծել, և մարդը մեռնում էր նրա սոսկալի գրկի մեջ: էդիպ արքան որոշում է Սֆինքսից փրկել մարդկանց և գնում է հրեշի մոտ:
– Ո՞վ է առավոտյան չորս ոտքով քայլում, կեսօրին՝ երկու, իսկ երեկոյան՝ երեք,- հարցնում է Սֆինքսը:
– Մարդը,- պատասխանում է Էդիպ արքան:- Երբ նա երեխա է, սողում է, հասուն տարիքում երկու ոտքով է քայլում, իսկ ծերության օրերին փայտով է քայլում:
Հանելուկի ճիշտ պատասխանը լսելով՝ Սֆինքսը նետվում է ծովը և ոչնչանում: Այդպես էր վճռել հույների աստվածը:
Այսօր հանելուկային, անլուծելի հարցն անվանում են «սֆինքսային»:

194. Տեքստերի եզակի գոյականները հոգնակիդարձրո՛ւ: Փոփոխությունից ո՞ր տեքստի միտքը փոխվեց:

Ա. Կատուների պատմություններն արտասովոր են: Մարդիկ կատուներին մեկ աստվածացրել ու պաշտել են, մեկ վհուկ համարել ու խուսափել: Երբեմն էլ կատուների միջոցով իրենց ապագան է գուշակել:
Կատուներն ապրում են մարդկանց կողքին, հաճախ հավատարիմ ծառայում են մարդկանց, բայց առաջվա պես անկախ ու նույնիսկ կիսավայրենի են մնում: Ի տարբերություն ուրիշ ընտանի կենդանիներին՝ կատուները մարդկանց համար խորհրդավոր ու անճանաչելի են մնում, իրենց գաղտնիքները «չեն բացում»:
Բ. Մոտ հարյուր տարի առաջ Օդեսայում փղերը փախան կրկեսից: Տերերը ինչ արեցին, չարեցին, իրենք էլ կրկես չվերադարձան:

195. Երկու տեքստերում էլ հոգնակի գոյականներըեզակի դարձրո՛ւ և դրան համապատասխանփոփոխություններ արա՛: Այդ փոփոխությունից ո՞րտեքստի միտքը փոխվեց:

Ա. Երկրի վրա մարդու կյանքն ամուր կապված է կենդանու հետ: Բայց մարդն ու կենդանին միշտ նույն ձևերով չեն հարաբերվել: Սկզբում կենդանին մարդուն ուտելիք ու հագուստ է տվել: Նա սարսափ է ներշնչել կամ ուրախություն է պարգևել մարդուն: Մարդն էլ նրա առաջ խոնարհվել ու պաշտել է նրան: Հետո աստվածացված կենդանին փոխարինել է աշխատավոր կենդանուն:

Բ. Հետաքրքրասեր մարդն ճամփորդում էր Աֆրիկայով և ուսումնասիրում այնտեղի կենդանուն ու թռչունին: Հետո նա իր հետ հայրենիք է բերել նաև աֆրիկացու գլխարկ: Այդ գլխարկը զարդարող փետուրի մեջ գիտնականը նկատել է այնպիսին, որը գիտությանը հայտնի թռչունի չի պատկանում:

Գոյականը երկու թիվ ունի՝ եզակի և հոգնակի: Եզակին ցույց է տալիս մեկ առարկա, հոգնակին՝ մեկից ավելի: Հոգնակին կազմվում է եզակիից՝ հիմնականում -եր կամ –ներ մասնիկների օգնությամբ. (-եր-ը ավելանում է միավանկ բառերին, ները՝ բազմավանկ)